هواکش پشت بامی یکی از اجزای حیاتی در سیستم های تهویه مطبوع و کنترل کیفیت هوا در ساختمان ها محسوب می شود. این دستگاه با نصب بر روی پشت بام ها نقش مهمی در خروج هوای آلوده و تأمین هوای تازه به داخل ساختمان ها ایفا می‌کند.
با توجه به افزایش تراکم جمعیت در مناطق شهری و نیاز مبرم به هوای سالم و تهویه مناسب استفاده از هواکش پشت بامی به یکی از راهکار‌های موثر در بهبود کیفیت زندگی شهری تبدیل شده است.
این تجهیزات نه تنها در کاهش دمای داخلی ساختمان ها مؤثرند بلکه با بهبود جریان هوا از تجمع رطوبت و بوی نامطبوع نیز جلوگیری می کنند. در نتیجه هواکش پشت بامی نه تنها به عنوان یک ابزار کاربردی بلکه به عنوان یک راهکار بهداشتی و زیست محیطی نیز شناخته می شود.
اجزای هواکش پشت بامی
هواکش پشت بامی شامل اجزای مختلفی است که هر یک نقشی کلیدی در عملکرد بهینه و کارآمد این دستگاه ایفا می کنند. در ادامه به معرفی این اجزا و شرح وظایف آن ها می‌پردازیم.
موتور هواکش
موتور قلب تپنده هواکش پشت بامی است که وظیفه تولید نیرو و ایجاد حرکت چرخشی در پروانه‌ها را بر عهده دارد. این موتور معمولاً از نوع الکتریکی بوده و بسته به نوع و ظرفیت هواکش می تواند قدرت و ولتاژ‌های مختلفی داشته باشد.
کیفیت و کارایی موتور مستقیماً بر عملکرد کل سیستم تاثیرگذار است. موتور ها معمولاً دارای سیستم‌های حفاظتی برای جلوگیری از افزایش دما و آسیب های احتمالی هستند. انتخاب موتوری با بازدهی بالا و مصرف انرژی پایین می تواند هزینه های عملیاتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و عمر مفید دستگاه را افزایش دهد.
پروانه هواکش
پروانه‌ها یا پره‌ها قطعاتی هستند که با چرخش خود هوا را به حرکت درمی‌آورند و جریان هوای مورد نظر را ایجاد می‌کنند. این پروانه‌ها از مواد مختلفی مانند فلز یا پلاستیک مقاوم ساخته می‌شوند تا بتوانند در شرایط مختلف جوی و محیطی به خوبی عمل کنند. شکل و طراحی پروانه‌ها تاثیر زیادی بر میزان و جهت جریان هوا دارد. طراحی‌های آیرودینامیکی و استفاده از مواد سبک و مقاوم می‌تواند به بهبود عملکرد و کاهش نویز هواکش کمک کند. پروانه‌ها باید به طور منظم بررسی و در صورت لزوم تمیز یا تعویض شوند تا عملکرد دستگاه بهینه باقی بماند.
شفت هواکش
شفت محوری است که انرژی مکانیکی را از موتور به پروانه‌ها منتقل می‌کند. این جزء مهم باید دارای استحکام و دقت بالایی باشد تا بتواند نیرو را بدون انحراف و با حداقل لرزش انتقال دهد. مواد به کار رفته در ساخت شفت‌ها معمولاً فلزات مقاومی مانند فولاد یا آلیاژ‌های ویژه هستند که در برابر خوردگی و سایش مقاومت بالایی دارند. شفت باید به طور دقیق تراز شود تا از بروز لرزش‌های ناخواسته و خرابی‌های احتمالی جلوگیری شود. همچنین روانکاری منظم شفت و یاتاقان‌های آن می‌تواند به بهبود عملکرد و افزایش عمر مفید هواکش کمک کند.
یاتاقان هواکش
یاتاقان‌ها اجزایی هستند که وظیفه نگهداری و تسهیل حرکت چرخشی شفت را بر عهده دارند. این قطعات معمولاً از فلزات مقاوم و دارای سیستم‌های روانکاری داخلی هستند که باعث کاهش اصطکاک و سایش می‌شوند. کیفیت یاتاقان‌ها تاثیر زیادی بر عملکرد کلی دستگاه و میزان نویز تولیدی آن دارد. یاتاقان‌های با کیفیت بالا می‌توانند عمر مفید هواکش را افزایش داده و نیاز به تعمیرات مکرر را کاهش دهند. بررسی و تعویض دوره‌ای یاتاقان‌ها جزء مراحل مهم نگهداری و سرویس هواکش است.
بدنه هواکش
بدنه هواکش پشت بامی وظیفه حفاظت از اجزای داخلی و ایجاد ساختار کلی دستگاه را بر عهده دارد. این بدنه معمولاً از مواد مقاومی مانند فلزات گالوانیزه یا آلومینیوم ساخته می شود. که در برابر شرایط جوی مختلف مقاوم هستند. طراحی بدنه باید به گونه‌ای باشد که جریان هوا به خوبی درون دستگاه گردش کند. و مانعی برای حرکت آن ایجاد نشود. علاوه بر این بدنه باید قابلیت دسترسی آسان برای تعمیر و نگهداری اجزای داخلی را فراهم کند. همچنین استفاده از مواد مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی می‌تواند به افزایش عمر مفید هواکش کمک کند.
شبکه ها و پوشش های حفاظتی
شبکه ها و پوشش های حفاظتی به منظور جلوگیری از ورود اجسام خارجی، حشرات و حیوانات کوچک به داخل هواکش نصب می شوند. این پوشش ها معمولاً از فلزات مقاوم یا پلاستیک های سخت ساخته می شوند و باید به گونه‌ای طراحی شوند که جریان هوا را محدود نکنند.
استفاده از این پوشش ها می‌تواند به جلوگیری از خرابی‌های ناشی از ورود مواد خارجی و همچنین افزایش ایمنی کارکرد دستگاه کمک کند. بررسی و تمیز کردن دوره‌ای این پوشش ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا از مسدود شدن جریان هوا جلوگیری شود.
سیستم های کنترلی و حسگر ها
سیستم های کنترلی و حسگر‌ها نقش مهمی در مدیریت عملکرد هواکش پشت بامی دارند. این سیستم ها شامل حسگر های دما، رطوبت، فشار و سرعت هوا هستند که اطلاعات لازم برای تنظیم عملکرد هواکش را فراهم می‌کنند.
با استفاده از این حسگر‌ها و سیستم های کنترلی می‌توان هواکش را به صورت خودکار و بر اساس نیاز‌های محیطی تنظیم کرد. این قابلیت ها می توانند به بهبود کارایی و کاهش مصرف انرژی کمک کنند. همچنین برخی از هواکش‌ها مجهز به سیستم‌های کنترل از راه دور هستند که امکان مدیریت و نظارت بر عملکرد دستگاه را از فاصله دور فراهم می کنند.
قیمت هواکش پشت بامی
قیمت هواکش پشت بامی می‌تواند متغیر باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله این عوامل می‌توان به برند سازنده، نوع و مدل دستگاه، ظرفیت و توان موتور، کیفیت ساخت و مواد به کار رفته و همچنین قابلیت‌ها و ویژگی‌های اضافی آن اشاره کرد.
برخی از هواکش های پشت بامی دارای امکانات پیشرفته‌ای نظیر سیستم های کنترل خودکار، حسگر‌های مختلف و قابلیت اتصال به سیستم های مدیریت ساختمان هوشمند هستند. که می توانند تأثیر بسزایی بر قیمت نهایی داشته باشند. همچنین هزینه نصب و خدمات پس از فروش نیز بر قیمت کل تأثیرگذار است. در نهایت با توجه به نیاز‌های خاص ساختمان و شرایط محیطی می‌توان گزینه‌های متنوعی را با قیمت‌های متفاوت بررسی و انتخاب کرد.
مزایای استفاده از هواکش پشت بامی
استفاده از هواکش پشت بامی مزایای متعددی دارد که هر یک به نوبه خود می‌توانند تاثیرات مثبتی بر کیفیت هوا، راحتی و بهره‌وری ساکنان و نیز نگهداری و کارایی ساختمان داشته باشند. در ادامه به شرح کامل این مزایا می‌پردازیم.
بهبود کیفیت هوا
هواکش‌های پشت بامی با تسهیل خروج هوای آلوده و تامین هوای تازه به طور موثری کیفیت هوای داخلی ساختمان‌ها را بهبود می‌بخشند. با خروج مداوم هوای کهنه و آلوده از طریق این هواکش‌ها اکسیژن تازه به داخل فضای ساختمان وارد می‌شود که نه تنها برای سلامتی افراد مفید است بلکه می‌تواند به بهبود تمرکز و کارایی نیز کمک کند. در محیط‌های کاری این امر می‌تواند به افزایش بهره‌وری کارکنان منجر شود و در منازل نیز بهبود راحتی و سلامتی ساکنان را به دنبال داشته باشد.
کاهش رطوبت
یکی از مشکلات عمده در ساختمان‌ها به ویژه در مناطق مرطوب تجمع رطوبت است که می‌تواند منجر به مشکلاتی نظیر رشد کپک، پوسیدگی چوب و دیگر مصالح ساختمانی و بوی نامطبوع شود. هواکش‌های پشت بامی با خروج هوای مرطوب و تهویه مناسب از افزایش رطوبت در فضای داخلی جلوگیری می‌کنند. این کار می‌تواند به حفظ سلامتی ساکنان و نیز افزایش طول عمر مصالح ساختمانی کمک کند. همچنین با کاهش رطوبت خطر رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها نیز کاهش می‌یابد.
کاهش دما
هواکش‌های پشت بامی با تخلیه هوای گرم داخل ساختمان و جایگزینی آن با هوای خنک‌تر می‌توانند به کاهش دمای داخلی کمک کنند. این مزیت به ویژه در فصول گرم سال و در مناطقی که دمای هوا بالا است اهمیت ویژه‌ای دارد. کاهش دمای داخلی نه تنها باعث افزایش راحتی ساکنان می‌شود بلکه می‌تواند مصرف انرژی برای سیستم‌های سرمایشی مانند کولر‌ها و تهویه‌های مطبوع را نیز کاهش دهد. این امر می‌تواند به کاهش هزینه‌های انرژی و حفظ محیط زیست کمک کند.
کاهش بوهای نامطبوع
بوهای نامطبوع از منابع مختلفی مانند پخت و پز، مواد شیمیایی، زباله‌ها و غیره می‌توانند در فضای داخلی ساختمان تجمع کنند. هواکش‌های پشت بامی با ایجاد جریان هوای مداوم و خروج این بو‌ها محیطی تازه و دلپذیر فراهم می کنند. این ویژگی به خصوص در فضاهای بسته و کوچک که تهویه طبیعی کم است اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. استفاده از هواکش پشت بامی می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی روزمره و ایجاد محیطی خوشبو و بهداشتی داشته باشد.
افزایش بهره‌وری انرژی
هواکش‌های پشت بامی با بهبود جریان هوای داخل ساختمان و کاهش نیاز به استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع پرمصرف می‌توانند به بهره‌وری انرژی کمک کنند. با کاهش نیاز به سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی مصرف انرژی به طور قابل توجهی کاهش می یابد که این امر می‌تواند به صرفه‌جویی در هزینه‌های انرژی منجر شود. همچنین با کاهش استفاده از تجهیزات برقی پرمصرف میزان تولید گاز‌های گلخانه‌ای نیز کاهش یافته و تاثیر مثبتی بر محیط زیست خواهد داشت.
حفاظت از تجهیزات و وسایل داخلی
تجهیزات الکترونیکی و برخی وسایل حساس به دما و رطوبت در صورت قرار گرفتن در معرض شرایط نامساعد ممکن است آسیب ببینند یا عمر مفید آنها کاهش یابد. هواکش‌های پشت بامی با کنترل و کاهش دما و رطوبت داخلی می‌توانند از این تجهیزات و وسایل محافظت کنند. این امر می‌تواند به افزایش طول عمر مفید وسایل الکترونیکی، مبلمان و سایر تجهیزات داخل ساختمان کمک کند و هزینه‌های نگهداری و تعویض آنها را کاهش دهد.
کاهش فشار بر سیستم های تهویه مطبوع
با استفاده از هواکش پشت بامی و بهبود جریان هوای داخلی بار کاری سیستم‌های تهویه مطبوع کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند به کاهش استهلاک و افزایش عمر مفید این سیستم‌ها منجر شود. کاهش فشار بر سیستم‌های تهویه مطبوع همچنین می‌تواند به عملکرد بهتر و کارایی بیشتر آنها کمک کند و نیاز به تعمیرات مکرر و پرهزینه را کاهش دهد. این مزیت اقتصادی مهمی برای مالکان ساختمان‌ها به همراه دارد.
هواکش پشت بامی چطور کار می‌کند؟
هواکش پشت بامی با مکانیسم‌های خاص خود هوای داخل ساختمان را به بیرون هدایت می‌کند و هوای تازه را جایگزین آن می‌نماید. در اینجا نحوه کارکرد هواکش پشت بامی را به طور کامل توضیح می‌دهیم.
- فعال شدن موتور: هنگامی که هواکش روشن می شود موتور الکتریکی شروع به کار می‌کند. موتور انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند و شفت متصل به پروانه ها را به چرخش درمی‌آورد.
- چرخش پروانه‌ها: با چرخش شفت پروانه‌های متصل به آن نیز شروع به چرخش می‌کنند. طراحی پروانه‌ها به گونه‌ای است که با چرخش خود هوا را به حرکت درمی‌آورند.
- مکش هوا: پروانه های چرخان هوا را از فضای داخلی ساختمان می‌مکند و آن را به سمت دهانه خروجی هواکش هدایت می‌کنند. این فرآیند باعث ایجاد یک جریان مداوم هوا از داخل به خارج می‌شود.
- خروج هوا: هوای مکیده شده از داخل ساختمان به وسیله پروانه‌ها به سمت بیرون هدایت می‌شود و از طریق دهانه خروجی هواکش به فضای بیرون منتقل می‌شود.
- جایگزینی هوا: با خروج هوای کهنه و آلوده فشار منفی در داخل ساختمان ایجاد می‌شود که باعث می‌شود هوای تازه از طریق ورودی‌های هوا مانند پنجره ها، در‌ها و دریچه های تهویه به داخل ساختمان جریان یابد.
- کنترل و تنظیم: برخی از هواکش‌های پشت بامی مجهز به حسگر‌های مختلف مانند حسگر‌های دما، رطوبت و فشار هستند که اطلاعات محیطی را دریافت می‌کنند و بر اساس آن عملکرد هواکش را تنظیم می‌کنند. این سیستم‌های کنترلی می‌توانند به صورت خودکار میزان و سرعت چرخش پروانه‌ها را تنظیم کنند تا بهترین کارایی را فراهم کنند.
هواکش پشت بامی با ایجاد یک جریان مداوم هوا، هوای آلوده و گرم را از داخل ساختمان به بیرون هدایت می‌کند و هوای تازه را جایگزین آن می‌کند. این فرآیند به بهبود کیفیت هوا، کاهش دما و رطوبت و ایجاد یک محیط راحت و سالم در داخل ساختمان کمک می‌کند.
اگزاست فن پشت بامی
اگزاست فن پشت بامی نوعی هواکش است که به طور خاص برای تخلیه هوای آلوده، گرم یا مرطوب از ساختمان و انتقال آن به بیرون از طریق پشت بام طراحی شده است. این نوع فن‌ها به ویژه در محیط‌های صنعتی، تجاری و مسکونی که نیاز به تهویه مطبوع و کنترل کیفیت هوا دارند استفاده می‌شوند.
طی عملکردی الکتریکی، یک جریان الکتریکی قرار داده شده است که از سیستم گذر می کند تا موتور به کار بیافتد و به نوبه خود باعث حرکت تیغه های فن شود. در جوامع امروزی که بازده انرژی وسایل الکتریکی به عنوان یک عامل مهم در هنگام خرید هر وسیله الکتریکی در نظر گرفته می شود،اگزاست فن میزان مصرف مناسبی را داراست.
همانطور که موتور فن کار می کند، تیغه ها شروع به چرخش خواهند کرد. چرخش تیغه ها باعث می شود که هوای گرم اتاق به طرف فن کشیده شده و جذب شود. این هوای گرم به خارج از ساختمان می رود و به این ترتیب هوای خنک تر و تازه تر در اتاق جایگزین می شود. این جریان هوا نیز ایستایی هوا را کاهش می دهد و مخصوصاً در اتاق ها یا مناطق فاقد تهویه مناسب، مهم و مفید می باشد.
اکثر فن های اگزاست دارای سیستم ترموستات هستند. این ترموستات، دمای معین نسبتاً بالایی را به داخل اتاق یا منطقه مورد نظر می آورد. این کار باعث می شود که اگزاست فن، سیگنالی را دریافت کند. برای به کار انداختن آن، ابتدا موتور شروع به کار می کند و تیغه ها برای تنظیم دما شروع به چرخش می نمایند.
اگزاست فن، نه تنها برای تهویه هوای خنک بلکه برای رفع رطوبت نیز استفاده می شود. این ویژگی مخصوصاً در حمام ها که رطوبت زیادی دارند، برای خروج هوا و رفع رطوبت حمام بسیار پر کاربرد می باشد. یک اگزاست فن به جذب رطوبت در جو داخل اتاق کمک می کند و موجب کاهش مشکلاتی از قبیل رشد قارچ و انگل و تأثیرات منفی حاصل از رطوبت می شود. از این رو، نیاز است که یک اگزاست فن در حمام وجود داشته باشد؛ مخصوصاً اگر تهویه مناسبی برای آن محیط وجود ندارد. همچنین، سیستم های اگزاست فن برای کاهش بوهای مختلف در یک اتاق مفید هستند. برخی از آنها حتی به یک چراغ متصل می باشند؛ به گونه ای که با روشن شدن چراغ، اگزاست فن نیز به طور خودکار روشن شده و شروع به کار می کند.
در آشپزخانه ها هم به دلیل وجود گازها و دودهای مختلف ناشی از فرایند پخت و پز، سریعا هوا گرم می شود. این گازها باید سریعاً از آشپزخانه خارج شوند تا هوای تازه و خنک محیط آشپزخانه را پر کند. تحریک کننده های هوا و رطوبت نیز از طریق این فن ها از بین می روند. آلاینده های تولید شده توسط اجاق گاز، بخاری های گازی، روغن های مخصوص پخت و پز، و غیره ممکن است باعث ایجاد مشکلات تنفسی و قلبی شوند و همچنین در افراد ابتلا به این نوع بیماری ها، موجب تشدید بیماری در آنها گردند. 
اگزاست فن در مکان های تجاری نیز مورد استفاده اند.به عنوان مثال در کارگاه های تجاری برای خنک کردن و آزاد سازی هوای راکد داخل کارگاه از اگزاست فن استفاده می شود.بدین منظور معمولاً بزرگتر و قدرتمندتر از فن های مورد استفاده برای اهداف مسکونی می باشند. مکان هایی مانند آشپزخانه های تجاری، فروشگاه ها، انبارها، گاراژها و غیره از طرفداران تجاری اگزاست فن ها می باشند.
